تاثیر پسماندهای آلی و معدنی بر شکل های شیمیایی روی در فازهای جامد و محلول خاک و ارتباط آن با غلظت روی دانه گندم

غنی سازی زراعی از جمله روش های نوین مبارزه با کمبود روی است که در آن با استفاده از مدیریت های زراعی از جمله کاربرد کودهای آلی و شیمیایی، قابلیت استفاده روی برای گیاه افزایش می یابد. کودهای شیمیایی و آلی می تواند با تاثیر بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و بویژه شکل های شیمیایی روی در فازهای جامد و محلول خاک باعث بهبود قابلیت استفاده روی خاک گردد. این پژوهش مزرعه ای با هدف بررسی تاثیر کودهای آلی، ضایعات صنعتی و کود شیمیایی سولفات روی بر شکل های شیمیایی روی در فازهای جامد و محلول خاک در دو سال پی در پی در مزرعه تحقیقاتی رودشت اصفهان انجام شد. همچنین همبستگی این گونه ها با غلظت روی دانه گندم صورت گرفت. تیمارهای مورد مطالعه عبارت بودند از: پودر لاستیک ( 1 تن در هکتار)، خاکستر لاستیک ( 200 کیلوگرم در هکتار)، لجن فاضلاب و کود گاوی هرکدام در دو سطح 5 و 10 تن در هکتار و کود شیمیایی سولفات روی ( 40 کیلوگرم در هکتار) و همچنین یک تیمار بدون مصرف کود روی به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. پس از سه هفته از اعمال تیمارها، بذور دو رقم گندم نان(triticum aestivum) بک کراس روشن بهاره (روی-کارا) و کویر (روی-ناکارا) کشت گردید. گندم های مورد مطالعه در مرحله رسیدگی کامل دانه برداشت شده و غلظت روی دانه اندازه گیری شد. به منظور بررسی تاثیر تیمارهای کودی بر گونه بندی روی در فازهای محلول و جامد نمونه برداری از خاک ریزوسفری انجام شد. بعد از تعیین غلظت کاتیونها و آنیونهای غالب و کربن آلی محلول، غلظت و درصد توزیع گونه های روی محلول با استفاده از نرم افزار visual miniteq تعیین گردید. برای تعیین شکل های شیمیایی روی در فاز جامد خاک از روش عصاره گیری پی در پی تسیر استفاده شد. نتایج نشان داد که گونه های روی در فاز محلول و جامد خاک تحت تاثیر تیمارهای کودی روی، سال و رقم گندم قرار گرفتند. گونه های غالب روی در محلول خاک به ترتیب zn2+، zn-doc، znco30،+zncl و znoh+ بودند. گونه روی دو ظرفیتی بیش از سایر گونه ها، تحت تاثیر تیمار کودگاوی سطح 10 تن در هکتار قرار گرفت. گونه روی کمپلکس شده با کربن آلی در ریزوسفر رقم بکراس بیشتر از کویر بود. کربن آلی محلول نیز تحت تاثیر تیمارهای کودی و رقم گندم قرار داشته و در رقم بک کراس بیشتر از رقم کویر بود. همچنین تیمار 10 تن در هکتار لجن فاضلاب بیشترین تاثیر را بر کربن آلی محلول خاک داشت. کربن آلی محلول خاک در هر دوسال آزمایش با غلظت روی دانه گندم همبستگی معنی دار داشت. بین غلظت گونه های zn2+، znco30 و به ویژه zn-doc با غلظت روی دانه همبستگی معنی داری مشاهده شد این نتایج نشان میدهد گونه zn-doc نقش تعیین کننده در قابلیت جذب روی برای گیاه دارد. در فاز جامد نیز بیشترین شکل شیمیایی روی مربوط به شکل باقی مانده و کربناته بوده و پس ازآن به ترتیب اکسیدها، ماده آلی و روی تبادلی قرار گرفتند. کاربرد لجن فاضلاب به مقدار 10 تن درهکتار بیشترین تاثیر را بر تمامی شکل های روی در فاز جامد ریزوسفر گندم داشت. همچنین تمام شکل های شیمیایی روی در فاز جامد بجز کربناته در سال اول و باقی مانده در سال دوم با غلظت روی دانه همبستگی داشتند.